Kadınlar Çetesi'nin Bilinmeyen Bildirisi ve Erkekler Çetesinin Ezberlenmiş Sözleri

Nezihe Muhiddin 1923 yılında Türkiye'nin ilk kadınlar partisini kurmak istiyor. Ancak kadınları seçme ve seçilme hakkı olmadığı için bu girişim uygun görülmüyor. Bunun üzerine Nezihe Hanım ve arkadaşları Türk Kadın Birliği adı altında örgütlenmeye çalışıyorlar. Bir kadın hareketi başlatarak kadın hakları konusunda toplumu bilinçlendirmeye çalışsalar da, sürekli baltalanıyorlar, deli muamelesi görüyorlar.

1925 - 1927 yılları arasında "Kadın Yolu" isimli bir dergi çıkarıyorlar. Dergini günümüze ulaşan çok az sayıda örneği var. 

Derginin dördüncü sayısında Kadınlar Çetesi Bir Bildiri Yayınlıyor. Bildiride şunlar yazılı:

- Zevcelik ve validelik tabiatın emri ve mukaddes vazife değildir. 

- Mecburiyet-i askeriye kaldırılmalı, evlatlar vatana hibe edilmemelidir.

- Ahlaki ve milli iman kadının hürriyetine değil, içtimai muvazene için vasıta haline getirilmesine muavenet eder. 

- Irkî milliyetçilik vatanperverlik değildir. 

- Tek fırkalı nizamda siyasi haklar meclise girme ve rey verme hakkıyla elde edilemez. 

- Maarif, vatan ve milletten ziyade şahsi hürriyet ve iradeye katkıda bulunmalıdır. 

Seksen sekiz sene kadar önce yazılmış bu bildiriye bakarak, sadece kadın hakları konusunda değil, vatanperverlik, birey hakları konularında da günümüz Türk kadını ve erkeğinden daha güçlü, kesin, ilerici vizona sahip oldukları açık diyebiliriz.  

Şimdi de biraz daha geriye giderek, halkın günlük kullanımında yer almış atasözlerimizde olsun, dilimize girmiş tariflerinde olsun kadına ne gözlerle bakıldığını bir anımsayalım:

Kadını şu sözler ile betimlerken; 

- Erkeğin şeytanı
- Kaşık düşmanı
- Saçı uzun aklı kısa
- Eksik etek

Erkeği sözümona aşağılamak için seçilen sözlere bakar mısınız;

- Karı gibi gülme

- Karı gibi kıvırtma.

- Kadınlar hamamına çevirdiniz burayı.

Durun daha yeni başlıyoruz, asıl bir de atasözlerimizi görün....

- Kadının karnından sıpayı, sırtından sopayı eksik etmeyeceksin.- Kadını dövmezsen, saçının köküne şeytan yuva yapar.
- Erkeğin elinin kiri, kadının yüz karasıdır.
- Avrat var ev yapar, avrat var ev yıkar.
- Avradı eri saklar, peyniri deri saklar.
- Ağustostan sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez.
- Al atın iyisini yiyeceği bir yem, al avradın iyisini giyeceği bir don.
- Oğlan babadan öğrenir sofra dizmeyi, kız anadan öğrenir sokak gezmeyi.
- Avrat malı, kapı mandalı.
- Gül dalından odun, beslemeden kadın olmaz.
- Etin iyisi bacaktan, kızın iyisi ocaktan.
- Yemeğin salçalısı, kadının kalçalısı.

- Ev alacaksan tuğladan, karı alacaksan Muğla'dan.
- Tarlanın taşlısı, kızın saçlısı.
- Tarlayı düz al, kadını kız al.
- Pekmezi küpten, kadını kökten al.
-  Kadının yeri kocasının yanıdır.
- Kadın kocasını isterse vezir, isterse rezil eder.
- İlk karı dert karısıdır, ikinci karı mülk karısıdır.
- Bez alırsan Musul’dan, kız alırsan asilden.
- Kenarına bak bezini al, anasına bak kızını al.
- Bir evde iki kız, biri çuvaldız biri biz.
- Kız kendi havasına bırakılırsa, ya davulcuya gider, ya zurnacıya.
- Kız kocaya, oğlan hocaya.
- Kızını dövmeyen, dizini döver.
- İş bilmeyen kadın dile düşer.
- Kadın evin hem hanımı, hem hizmetçisidir.
- İyi kadın kendisini kocasına dövdürmez.
- Elinin hamuruyla erkek işine karışma.
- Kocana göre bağla başını, harcına göre pişir aşını.
- Yedi yaşından sonra kızın ayağı yere değer.
- Alma soysuzun kızını, sürer anası(nın) izini.
- Ananın çıktığı dala kızı salıncak kurar.
- Kız kıskıda gelin baskıda.
- Deli kız evde kalmaz, delikli boncuk yerde kalmaz.
- Kız sen hele bir he de, ’Nikahta keramet vardır’.
- Ocağın yakışığı odun, evin yakışığı kadın.
- Onbeşinde kız, ya erde gerek ya yerde.
- Kadına mı gidiyorsun kamçını unutma.
- Dişi köpek kuyruğunu sallamazsa, erkek köpek ardından gitmez.

Kimsenin yukarıdaki sözleri ilk kez duyduğunu sanmıyorum. Hepsi dilimize iyice yerleşmiş. Kadına değer vermemek aslında insana değer vermemektir. Bu değer vermezlik sözleri bizleri hangi günlere kadar getirebiliyorsa o günlere kadar gelmişiz. 

O yüzden "Nice 8 Martlara... " sözü bana bugün anlamlı gelmiyor. 

(Atasözleri için Tijen'e teşekkür ediyorum.)