Köprüden Düşenler

Thorton Wilder'ın The Bridge of San Luis Rey isimli kitbaından bahsetmiştim bir kaç ay önce. Dilimize çevrilmemiş olmasının büyük eksiklik olduğuna değindiğim bu kitap meğer türkçeye çevrilmiş. Hem de 1984 yılında. Çevirenler Cemil Meriç ve L. Çataloğlu. Ancak son derece kötü bir çeviri çalışması. Hatalar daha ilk cümleden başlıyor. Çeviriyi üstelenen kişilerden bir tanesinin bile sözlüğe bakmayacak kadar ingilizcelerine güvendiği anlaşılıyor ki, son derece basit ve sıradan kelimeleri bile hatalı çevirdiklerine bakılacak olursa hayli yersiz bir özgüven geliştirmişler kendilerinde. Azbuçuk ingilizce paralayan bir anda koskoca dile hakim olduğunu zannediyor, eş ahbap, dostlar da sağolsın atıyorlar önüne "al çevirirver bunu" diye.

Kitaba saçma sapan bir ad yakıştırılmış olması zaten özensizlik belirtisi. Cevval sinemacılarımızın filmlere türkçe isim uydurmaları gibi, tutup kitaba yeniden isim takmışlar. Koskoca kitabın öznesi bir köprü iken tercümanların ilk katliamı buradan başlamış, ve özne olmuş köprüden düşen beş kişi. Evet kitapta bu beş kişinin düşmeden önceki hayatlarına dair ipuçları taranıyor ancak kitabın merkezinde duran nesne "köprü" ve "o köprünün sembolize ettikleri". Almışlar canım alegoriyi köprüden aşağıya atmışlar. Aferim.

Kitabın ilk sayfasını açıp, ilk cümlesini okumak bile cinlerimi tepeme çıkarmaya yetti. Dakika bir, gol bir, köprü dağların tepesinde, "köprüden düşenler"in düşebilecekleri tek bir yer var: uçurum. Gulf kelimesi İngilizce'de körfez ve büyük boşluk manasına gelir. Haritaya bakarsanız zaten Lima'da körfez bulunmadığını da görebilirsiniz. Ama çeviriciler neden ve nasıl uygun gördülerse körfez bile dememişler, peydahlamışlar bir tane "girdap". Tamam "Gulf Stream" lafını bir yerlerden duymuş olabilirsiniz ama bu andığım yerin de körfezle alakası yok. Ahmakça bir çeviri, yazıklar olsun.

Tabii ki üç beş saçma cümle için kaldırıp kenara koymadım kitabı. Masaya önüme orijinalini de açtım satır satır karşılaştırayım, neymiş bukepazelik tam olarak çözeyim istedim. İkinci cümleden sonra çevirmemişler zaten. Yaptıkları şu: Okumuşlar ve ilk paragraftan akıllarında ne kaldıysa türkçesini yazmışlar. Kitabın baş karakteri olan din adamı orijianlinin ikinci sayfasında şöyle bir cümle ile tanııtılır okuyucuya; "Bu olayla ilgili olarak yalnızca bir kişi elinden gelen herşeyi yaptı" Bizim atmasyoncular ise şöyle demiş: "bu konuda soğukkanlılığını koruya tek kişi vardı" Yazıklar olsun, nereden çıktı soğukkanlılık. Aslı bile şöyle diyor: "Only one person did anything about it" Çeviri diye önümüze neleri atıyorlar. Okuyunca bu niye nobel aldı, bu niye pulitzer aldı diye irkiliyoruz. Boşuna değilmiş.

Bir sürü edebiyat seven, kültürel birikim anlamında yetkin, bir veya bir kaç yabancı dili anadilleri seviyesinde konuşan ve çeviri yapmak için aşındırmadık kapı bırakmamış insanlar çeviri yapamazken, elifi görse mertek zennedenlerin ellerine teslim ediyorlar kitapları, çevirsinler diye. Sonra oku ki orijinalinde ne denmiş anlayasın. Ya insan bir utanır madem çeviriyorsun arada bir iki de sözlük sayfası çevir.

Girdapmış!!! Peh!!