Metonimi

Metonimi. Bu sözcüğü 1930'da duymuştum, bir daha da unutmadım. İlk romanım yeni yayımlanmıştı. Bir eleştirmen, romanımın başkişisi geceye "göğsü iliklenmemiş", çıktığı için fena haşlamıştı beni.

Sağduyusu tartışılmaz bu seçkin beyefendi "şu saçmalığa bakın!,," diyordu yazısında. "Neden meramını açıkça kağıda dökmüyor yazanınız? Apaçık ortada, iliklenmemiş olan, adamın gömleği, göğsü değil."

Bu azarı, ses çıkarmadan, hatta biraz utanarak sineye çekmiştim. O arada, dalının ünlülerinden Latince profesörüm Dr. Matos Peixoto imdadıma yetişti. Bir yanlışlık yoktu yazımda, metonimi diye adlandırılan yaygın bir istiare türü kullanmıştım; bu sanatta bir sözcüğü, onunla bağlantılı bir başka sözcük yerine kullanabiliyordunuz - sözgelimi, sonuç yerine nedeni imleyen ya da içeriği çağrıştıran bir sözcüğü. Mesela, "ışıldayan kadeh" dendiğinde ışıldayan aslında kadeh değil, şarapmış. Profesörle birlikte yazdığımız mektup, aynı gazetede yayınlandı. Eleştirmen de ağzının payını aldı. Umarım ders de almıştır. Ben aldım kendi adıma .. O gün bu gündur, metonimiyi sıkça kullanıyorum -başka bir klasik söz sanatıyla alışverişim yok.

Dahası, biraz kafa yorduktan sonra, metonimi'nin yalnızca edebiyata ilişkin olmadığı sonucuna vardım. Bence hayatın ger alanında var metonimi. Kendi deneyimimden yola çıkarak basit bir örnek vereyim.

Eski bir kadın arkadaşım, yıllardır kalmakta olduğu pansiyondan aniden taşındı ve pansiyoncu hanıma düşman kesildi. Nedenini sordum. İkimiz de pansiyon sahibinin sevimli bir insan olduğunu biliyorduk; hatta bir seferinde arkadaşımın iğnelerini bile yapmıştı, ona sıcak su torbasını ödünç vermişti; kalbi sıkıştığında başında beklemişti.
Şöyle dedi arkadaşım: "Koridordaki telefon yüzünden nefret ediyorum ondan. Ne zaman açsam, arayanların yarısı ya işletiyor ya tatsız şakalar yapıyor."
"Ama bu tatsız şakalar, pansiyoncu hanımın başının. altından çıkmıyor ki. Sorumluluk onun değil."
"Tabii değil. Ama telefon kimin telefonu?"

Rachel De Queiros, "Metonimi ya da Kocanın İntikamı"