2666'yı Okurken

Roberto Bolaño Latin Amerikalı bir yazar. Şiir, öykü ve roman türlerinde eserleri var. Çok iyi bi hikaye anlatıcısı. Eserlerinde kendi yaşamından izler olduğu düşünülüyor. Romanlarında hayatının izlerini sürmek, romanlarında yarattığı karakterlerin öykülerinin ipuçlarını diğer eserlerinde de bulmak mümkün. Bir Bolaño karakteri herhangi bir romana gelişigüzel girip hikayesi ile  okurları peşine takar. Kimi karakteri bir daha hiç görmezken, bazı karakterlerini diğer romanlarında ve öykülerinde yeniden bulabiliriz.

Bolaño 1953 yılında Şili’de dünyaya gelmiş.  On beş yaşına geldiğinde Ailesi ile birlikte Meksika’ya göç  etmişler.  Kitap okumayı seven ancak derslerine ilgi göstermeyen bir öğrencilik dönemi yaşadıktan sonra okulu bırakıp şiirker yazmaya başlamış. Salvador Allende’nin seçilmesinden sonra Şili’ye dönmüş. Sokağa çıkma yasağına uymadığı için hapse düşmüş, polislerin arasındaki bir tanıdık sayesinde kısa sürede hapisten kurtulmuş ve Meksika’ya geri gelmiş. İçinde olduğu şair çetesi ile sürrealist bir şiir akımı başlatmışlar, hoşlanmadıkları şairlerin okuma günlerini basarak protesto edip, kendi şiirlerini okurlarmış. Bu dönemin izlerini Vahşi Hafiyeler’de görebiliriz.  Bu dönemin arkasından yazar dünyayı gezmeye başlamış, seksenli yıllarda, para kazanabilmek için bir çok farklı işe girip çıkmış. Eroin bağımlısı olmuş, sonradan bıraksa da bağımşı olmak karaciğerine büyük zarar vermiş. İspanya’ya yerleşerek bir yuva kurmuş. Şiiri bırakarak, yazdığı kısa öykülerden para kazanmaya başlamış.  Düzyazıya ısınınca romanlar yazmaya başlamış. 2003 yılında, beş yıldır üzerinde çalıştığı son romanı 2666’nın son taslaklarını tamamladıktan sonra karaciğer nakli yapılamadan ölmüş. Ölümünden sonra İspanyolca konuşmayan ülkelerde de tanınmaya başlamış.

Ülkemizde “Katil Orospular”, “Uzak Yıldız” ve “Vahşi Hafiyeler” isimli kitapları Metis Yayınevince okura sunuldu. Som kitab0 2666 da nihayet Şubat 2012 itibariyle okurla buluştu. Pegasus Yayınları’ndan çıkan kitabım İspanyolca’dan yapılan çevirisi çok başarılı. Kitabın temiz, çeviri kokmayan bir dili var. Böyle olunca da geçen hafta edindiğim kitabı bitirmeden elimden bırakamadım. Bu da bütün Bolaño kitapları kadar sürükleyici. Yazarın vasiyetine göre aslında beş ayrı roman olarak basılması gerekirken yayıncısı ve varisleri tek kitap olarak yayınlanmasını uygun görmüşler.

Kitap beş ayrı bölümden oluşuyor, bu bölümler birbirinden bağımısz, sıralı ya da sırasız biçimde okunabilir. Her bir bölümü birbirine bağlayan minik detaylar mevcut ve her biri ayrı tarz şle kaleme alınmış. Ayrıca Bolaño’nun daha önceki eserlerinden kahramanlar da bir görünüp kayboluyorlar. Önceki yazdıklarını okumamış olmak bu kitaptan alınacak keyfi azaltmıyor. Kitapta hayal ürünü yazarlar ve eserlerine ilişkin çok sayıda detay var, bu okumayı çok heyecanlı ve inanılır kılıyor. İçinde yüzlerce karakerin olduğu romanın  konusunu anlatmak çok zor. Okuyacak olanların da keyfini kaçırmaksızın her bir kitabın sadece ana temasını özetlemeye çalışacağım. Her birinde onlarca roman kahramanının yaşamından kesitlerin de yer aldığını belirtmeliyim. 

Birinci Kitap Benno von Archimboldi ismindeki bir alman yazarın eserlerine tutkulu biçimde bağlanmış akademisyen ve eleştirmenler hakkında. Avrupa’nın dört farklı yerinden gelen dört eleştirmen, üçü erkek ve biri kadın, bu yazarın kim olduğunu ve ona ne olduğunu bulmaya çalışıyorlar. Bu dört kişinin derin ilgisi söz konusu yazarın dünyaca tanınan bir yazar haline gelmesine sebep oluyor. Bu dörtlünün arasında çok değişik ilişkiler yaşanıyor. Yazar hakkında tek bilinen çok uzun boylu, beyaz tenli birisi olduğu. Onun nerede olduğunu bulma yönünde saplantılı biçimde sürülen izler nihayet yazarın en son görüldüğü yer olarak Meksika Sınırındaki Santa Teresa isimli kasabayı gösteriyor.

İkinci kitap Santa Teresa’da geçse de eleştirmenlerin izine artık rastlamıyoruz. Bu sefer karşımızda karısını kaybettikten sonra çok mutsuz olmuş ve kasabaya yerleşmiş, ilk kitapta kısa bir süre diğer akademisyenlere yol göstermiş olan Şili’li Edebiyat Profesörü Amalfitano var. Bu kasabada yıllardır korkunç cinayetler işlenmekte. Kurbanların hepsi kadın ve katil bulunamıyor. Romanda anlatılan bu kasabanın gerçek hayattaki karşılığının Ciıdad Juarez isimli bir şehir olduğu ve burayı çevreleyen çölde hemen her hafta bir ceset bulunduğu biliniyor. Amalfitano bir türlü çözülemeyen cinayetler sebebi ile kızı için endişeleniyor ve aklını oynatacak raddeye geliyor. Bu kitapta Amalfitano’nun karısının öyküsünü öğreniyoruz.

Üçüncü kitap, Amerikalı gazeteci Oscar Fate hakkında. Gazeteci bir arkadaşının yerine Santa Teresa’da yapılacak bir boks maçını izlemeye ve o maç hakkında yazı yazmaya geliyor. Ancak şehirde süregelen cinayet dalgasını öğreniyor bunun üzerine, öldürülen bir Amerikalı kadın ve seri cinayetler hakkında yazabilmek üzere editörünü ikna etmeye çalışıyor. Maçı beklerken şehrin karanlık yüzünün çekimine kapılıyor, Amalfitano’nun kızı ile tanışıyor. Santa Teresa’nın ne kadar korkunç bir yer olduğunu hissetmeye başlıyoruz. Bu bölüm sanki dördüncü kitaba bir hazırlık olarak tasarlanmış. Sonraki kitap uzun bir karabasana benziyor.  

Dördüncü kitap, Santa Teresa’daki cinayetler üzerine, her bir kurban ve ölmeden önce son yaşadıklarının neler olabileceği, geride bırakılmış izler üzerinden  sanki polis raporlarından alınmış gibi detaylı biçimde tasvir ediliyor, her bir tanıtımın sonunda ise kişiyi gerçek hayata bağlayacak cümleler var. Ölen kişnin hayattayken yaptıkları kendisi ya da yakınları tarafından anlatılıyor. Kurbanların hikayeleri, polislerin anlattıkları, tanık ifadeleri birbirine geçiyor. İşte bu noktadan itibaren kitap sanki 300 sayfalık bir cehenneme dönüşüyor. Cinayeti örtbas etmek isteyenler ve bu cünayeti çözmek isteyenler birbirine geçiyor. Kurbanlar aniden beliren siyah ciplere biniyor, telefonlarda esrarengiz sesler duyuluyor, aynalarda sahipsiz yüzler beliriyor, çölde koşan atlı imgeleri beliriyor, bir bakışı ile insanların kanını donduran beyaz tenli uzun boylu adama dair rahatsız edici şüphelerden bahsediliyor, televizyon ekranlarındaki medyumun onuşmları uğursuzluk taşıyor.  Bu bölümü okurken 2666 acaba cehennemi anlatan bir kiatp mı diye düşünmeye başladığımı ifade etmeliyim.

Beşinci kitap okuru başladığı yere götürüyor yani Achimboldi’ye.  Tamamen farklı bir romanı okumaya başlıyoruz Archimboldi’nin çocukluk günlerini okuyoruz. Ardından İkinci  Dünya savaşı yılları ve Naziler anlatılıyor fonda ise gizli geçitler, kaybolan defterler, delirmek üzere olan bir kadınla yaşanan bir aşk, kışkırtıcı bir barones var. Archimboldi yazmaya tutkuyla bağlanıyor, çıktığı yolculuk onu Santa Teresa’ya kadar getiriyor hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığını anlıyoruz.  

Romanda katilin kim veya kimler olduğu önemli değil ve bu garip özette anlattıklarım sonuca dair herhangi bir ipucu içermiyor, o yüzden okuma keyfinize bir zarar vermeyeceğimi umuyorum.

İlgilenenler leyifli bir okuma deneyimi yaşayacaklardır diye düşünüyorum.

Aynı anda iki bazen üç kitabı okuma alışkanlığıma rağmen 

2666'ya  iltimas yaptığımın resmidir.

2666 - Roberto Bolaño 

Pegasus Yayınları, Şubat 2012

Çeviren: Zeynep Neyzen Ateş

Meraklısına Linkler;

Kitabın çevirisini yapan Zeynep Neyzen Ateş'in Yazısı, 

Hikmet Hükümenoğlu'nun Bir yazısı, 

Ve O Yazının Devamı,

Unutulanlar, Yazmak ve Şiddet, 

Milliyet Kitap'tan, 

Roberto Bolaño

2666